365bet体育在线世界杯

Sermaye hareketlerinin dünyan谋n her kö艧esinde etkili olmaya ba艧lamas谋yla beraber, ya艧am谋m谋za 艧ekil veren 'küreselle艧me' olgusunun bile艧enlerinden biri olan 'teknolojik dönü艧üm' özellikle ileti艧im alan谋nda devrimsel de臒i艧imlerin önünü açt谋. 2000'li y谋llar谋n ba艧谋ndan itibaren internetin bireysel alana ta艧谋nmas谋 ve multimedya araçlar谋nda ya艧anan geli艧meler sosyal medyay谋 da hayat谋m谋za ta艧谋d谋. 

Sosyal medya, bireylerin sadece e臒lenceli videolar izledi臒i ve renkli foto臒raflar payla艧t谋臒谋 bir alan olmakla kalmad谋. Dijital a臒lar, ana ak谋m medya unsurlar谋 olarak say谋labilecek 'gazete, radyo, televizyon ve dergi' gibi unsurlar谋n yerini ald谋 ve toplumlar谋 dönü艧türdü. 陌nsano臒lunun hayat谋n谋 derin 艧ekilde etkileyen bu a臒lar, bazen devrimsel nitelikte say谋labilecek hareketlerin önünü açt谋. Ayn谋 zamanda hiçbir üst kurul taraf谋ndan kontrol edilemeyen sosyal medya platformlar谋 ortaya ç谋kartt谋臒谋 çarp谋tmalar nedeniyle bazen bireyler ve devletler için tehlike unsuru olarak sahada kar艧谋m谋za ç谋kt谋.

Peki bu platformlar h谋zla hayat谋m谋z谋n merkezine yerle艧irken, neden tehlikeli bir boyut kazand谋? Bu sorunun cevab谋 艧üphesiz kontrol edilemez bir biçimde gündemlerimizi i艧gal eden ve ya艧amlar谋m谋z谋 bilgi erozyonuna u臒ratan 'yalan haberler/içerikler.' Çünkü sosyal medya kullan谋c谋lar谋n谋n, bilgi ve içerikleri saniyeler içinde süratle görme arzusu önlerine dü艧en verilerin do臒ru veya yanl谋艧 olmas谋 yönündeki 'sorgulay谋c谋 refleksi' zay谋flatt谋. Bu durum dünyan谋n her yerinde bireylerin yalan içerikleri sorgulamadan veya ele艧tirmeden kolayca benimsemesine ve kendi profilinde dola艧谋ma sokmas谋na yol açt谋. Anadolu Ajans谋 Teyit Hatt谋, bu kayg谋lar谋n gölgesinde yalan haberlerin hem sosyal hem de psikolojik etkilerini Klinik Psikolog Rabia Yavuz'a dan谋艧t谋.

-Yalan haberi neden kolayca benimsiyoruz?

Yavuz, bireylerin kar艧谋la艧t谋klar谋 içeriklere sorgulay谋c谋 艧ekilde yakla艧arak teyit alma ihtiyac谋 hissetmeleri gerekti臒ini ancak bu tutumu tak谋nman谋n herkes için kolay olmad谋臒谋n谋n alt谋n谋 çizdi. Sosyal medya kullan谋c谋lar谋n谋n veya medya okur yazarlar谋n谋n kar艧谋la艧t谋臒谋 dezenformasyon için, "Hangi içeriklerin yalan oldu臒unu bilmiyoruz. Haberlerin üzerinde sahte yazm谋yor, çok inand谋r谋c谋 ba艧l谋klar kullanabiliyorlar, me艧hur ki艧ilerden al谋nt谋 yapabiliyorlar ve detayl谋 hikayelere yer veriyorlar. Bu unsurlar çok kolay 艧ekilde bizim de gördü臒ümüz haberlere inanmam谋za sebep oluyor." yorumunu yapan Yavuz, manipülatif içerikleri gerçeklerden ay谋rt etmenin zor oldu臒una i艧aret etti. 

-Yalana inanma e臒ilimimizin psikolojik sebepleri neler? 

Her insan谋n kar艧谋la艧abilece臒i tehdit alg谋s谋na kar艧谋 kendisini alarma geçiren uyar谋c谋 bir fizyolojik sisteme sahip oldu臒unu ifade eden Yavuz, bu noktadan yola ç谋karak dezenformasyonun ortaya ç谋kartt谋臒谋 'bili艧sel etkile艧im zincirine' dikkat çekti. "E臒er bizi korkutan, tehdit unsuru içeren bir haberle kar艧谋la艧t谋ysak zihnimizde de bir etkile艧im zinciri ba艧l谋yor." ifadelerini kullanan Yavuz, bireyin temel ya艧am dinamiklerini olu艧turan ve tehlikelere kar艧谋 sezgisel davran谋艧lar谋m谋z谋 harekete geçiren alt beyinin faaliyetlerini anlatt谋.

"Alt beyin (bilinçalt谋 fonksiyonlar谋n谋 kontrol eder), genellikle duygular谋m谋z谋n merkezini hedef alan bu yan谋lt谋c谋 haberlerle kar艧谋la艧t谋臒谋nda, bireye 'ele艧tirel gözle bakma, 艧üphe ta艧谋ma ve içeri臒in do臒ru olup olmad谋臒谋n谋 muhakeme etme' f谋rsat谋 vermiyor. Sistem çok h谋zl谋 bir 艧ekilde çal谋艧arak, kendini korumak için önlem al谋yor. Herhangi bir tehlikeyle kar艧谋la艧t谋臒谋nda, bu bilginin do臒ru olup olmamas谋 birey için ciddi bir risk ta艧谋yabilece臒inden, insan manipülasyonu kabul etmeye daha yatk谋n hale gelebiliyor. Bu endi艧e hali bizlerin hem beyin hem de sinir sistemini ciddi 艧ekilde etkileyen bir süreç olarak kar艧谋m谋za ç谋k谋yor." ifadelerini kulland谋.

-A艧inal谋k etkisi yalana kar艧谋 direncimizi azalt谋yor mu? 

Risk ve tehdit unsurlar谋 bar谋nd谋ran haberlerle sürekli kar艧谋la艧an alt beynin bir süre sonra yorgun dü艧ece臒ini belirten Yavuz, bu durumda bireylerin kar艧谋la艧t谋臒谋 içeriklere 'ay谋klay谋c谋 ya da sorgulay谋c谋' biçimde yakla艧makta güçlük çekece臒ini belirtti. Özellikle dijital a臒larda sürekli hareket eden bir kullan谋c谋n谋n, herhangi bir konudaki yalan içerikle defalarca yüz yüze gelece臒ine ve bunun bir 'a艧inal谋k etkisi' yarataca臒谋na i艧aret etti. Yavuz, ki艧inin haberlere 艧üphe ile yakla艧ma becerisinin yeterli olmamas谋n谋n ve medya okuryazarl谋臒谋n谋n zay谋f olmas谋n谋n bir sonucu olarak yalan bilgiyi gerçek olarak kabul edebilece臒ini belirtti.

-Hangi unsurlar yalan haberi daha etkili k谋lar?

Yavuz, yalan haberlerde genellikle toplumu ayr谋艧t谋r谋c谋 unsurlara yer verilmesine ve sosyolojide 'grup d谋艧谋' olarak tan谋mlanan, ki艧inin kendisini özde艧le艧tirdi臒i toplumsal gruplardan ayr谋 kalan bireylerin hedef olarak gösterilmesine dikkat çekti. Grup d谋艧谋 bireyleri (mülteciler, yabanc谋lar, etnik gruplar...) de hedef gösteren bu manipülatif içeriklerin, bireyler taraf谋ndan sorgulanmadan kabul edilme ihtimallerinin daha fazla oldu臒unu söyledi. Bunun sebebini "Çünkü insanlar, grup içi dedikleri insanlarla, grup d谋艧谋ndaki insanlar olarak bir ayr谋m yap谋yorlar zihinlerinde. Grup d谋艧谋 insanlar söz konusu oldu臒unda, ahlaki becerilerimizi bile yeterince iyi kullanamad谋臒谋m谋z谋 söylüyor son çal谋艧malar." ifadeleriyle aç谋klad谋. 

-Yalan habere kar艧谋 nas谋l direnç gösterebiliriz?

Yavuz, dijital a臒larda ve haber sitelerinde dola艧谋rken fark谋nda olmadan onlarca yalan haberle kar艧谋la艧an bireylere sorgulay谋c谋 bir tutum tak谋nmalar谋n谋 tavsiye etti.

Özellikle bir içerikle kar艧谋la艧t谋klar谋nda, ne hissettiklerini sa臒l谋kl谋 艧ekilde de臒erlendirmeleri gerekti臒ini vurgulad谋. Bu durumu "Gerginlik, stres, öfke' duygusu tetikleniyorsa o haberde asl谋nda sahte bilgiler olmas谋 ihtimali daha yüksektir. Böyle zamanlarda kendimizi yoklamak, içimizdeki teyit sistemini harekete geçirmek iyi bir yol olabilir. Çünkü hepimiz entelektüel kibirden bir parça muzdaribiz. Toplum olarak sanki çok bilmemeyi sevmiyoruz, bilmiyorum deme cesaretini çok s谋k göstermiyoruz." 艧eklinde de臒erlendiren Yavuz, 'grup içi aidiyet' duygusunun gerçe臒i perdeleyebilece臒ini ifade etti. 

Her bireyin dijital a臒larda hareket ederken, içinde bulundu臒u entelektüel kibirden s谋yr谋larak, tevazu ile hareket etmesi gerekti臒ini söyledi. Sosyal medya kullan谋c谋lar谋 ve dijital okuryazarlara, kar艧谋la艧t谋klar谋 haber ve di臒er içeriklere "Evet do臒rusunu bilmiyor olabilirim, ben bunu biraz daha ara艧t谋rmal谋y谋m." dü艧üncesiyle yakla艧malar谋 tavsiyesinde bulundu.