Eski UAEA yetkilisine göre 襤娶硃紳'覺n nükleer tesislerine sald覺r覺lar uluslararas覺 hukuku ihlal ediyor
Eski UAEA K覺demli Hukukçusu Mona Ali Khalil, 襤娶硃紳'覺n nükleer tesislerine yönelik sald覺r覺lar覺n hem uluslararas覺 hukuku hem de Nükleer Silahlar覺n Yay覺lmas覺n覺n Önlenmesi Antlamas覺'n覺 (NPT) ihlal ettiini belirtti.
Amsterdam
Eski Birlemi Milletler ve Uluslararas覺 Atom Enerjisi Ajans覺 (UAEA) K覺demli Hukukçusu olan ve Harvard Hukuk Fakültesi Uluslararas覺 Silahl覺 Çat覺ma ve Hukuk Program覺nda da görev alan Mona Ali Khalil, AA muhabirine 襤娶硃紳'覺n nükleer tesislerine sald覺r覺lar覺n hukuki boyutlar覺n覺 ve diplomatik çözüm çabalar覺n覺 deerlendirdi.
"襤莽娶硃勳梭'in meru müdafaa savunmas覺 geçersiz"
Khalil, "Nürnberg Mahkemesi'ne göre sald覺rganl覺k en büyük uluslararas覺 suçtur. Birlemi Milletler (BM) Genel Kurulu'nun 3314 say覺l覺 karar覺 uyar覺nca sald覺rganl覺k, 'bir devletin baka bir devletin egemenlii, toprak bütünlüü veya siyasi ba覺ms覺zl覺覺na kar覺 silahl覺 güç kullan覺m覺n覺' içerir" diyerek, söz konusu sald覺r覺lar覺n BM art覺'n覺n 2. maddesinin dördüncü paragraf覺ndaki kuvvet kullanma yasa覺n覺 aç覺k ekilde ihlal ettiini vurgulad覺.
AA'n覺n WhatsApp kanallar覺na kat覺l覺n, önemli gelimeler cebinize düsün.
Gündemdeki gelimeler, özel haber, analiz, fotoraf ve videolar için
Anl覺k gelimeler için
Khalil, ne 襤莽娶硃勳梭'in ne de ABD'nin 襤娶硃紳'a kar覺 sald覺r覺lar覺 balatt覺klar覺nda fiili bir sald覺r覺 veya yak覺n bir silahl覺 sald覺r覺ya urama riski ta覺mad覺klar覺n覺 belirterek, "Güvenlik Konseyi yetkisi olmaks覺z覺n 襤莽娶硃勳梭 ve ABD, BM art覺'n覺n 51. maddesini de ihlal etmitir." dedi.
襤莽娶硃勳梭'in potansiyel 襤娶硃紳 nükleer silah覺n覺n varolusal tehdidine kar覺 meru müdafaa yapt覺覺 iddialar覺n覺n gerçeklerle çelitiini belirten Khalil, "Kimse 襤娶硃紳'覺n nükleer silaha sahip olduuna inanm覺yor. Uluslararas覺 Atom Enerjisi Ajans覺, '襤娶硃紳'覺n nükleer silah gelitirmeye yönelik sistematik çabas覺 olduuna dair güvenilir kan覺t bulunmad覺覺n覺' dorulad覺. ABD istihbarat kurulular覺 da 襤娶硃紳'覺n nükleer silah yapmad覺覺 deerlendirmesini teyit etti." ifadelerini kulland覺.
Khalil, nükleer elektrik üretim istasyonlar覺 dahil nükleer tesislere ve bu tür nükleer elektrik üretim istasyonlar覺n覺n çevresine yap覺lan sald覺r覺lar覺n 1949 Cenevre Sözlemeleri'nin Birinci Ek Protokol'üne ve UAEA kararlar覺na ayk覺r覺 olduunu söyledi.
"襤莽娶硃勳梭'in sivil yerleim yerlerinde özellikle çat覺malara dahil olmayanlara yönelik sald覺r覺lar覺 uluslararas覺 insanc覺l hukukun aç覺k ihlalleridir." diyen Khalil, sald覺r覺lar覺n çok boyutlu hukuk ihlali oluturduunu vurgulad覺.
"UAEA'n覺n güvenilirlii ve küresel nükleer silahlar覺n yay覺lmas覺n覺 önleme rejimi risk alt覺nda"
襤莽娶硃勳梭 ve ABD'nin 襤娶硃紳'覺n UAEA güvenceleri ve sürekli izleme alt覺nda bulunan nükleer tesislerine sald覺r覺lar覺n覺n UAEA ve BM üyesi bir devletin egemenliine ve toprak bütünlüüne sald覺r覺 olduunu belirten Khalil, "襤娶硃紳, 襤莽娶硃勳梭 ve ABD'nin aksine nükleer silaha sahip olmayan bir devlettir. 襤娶硃紳'a yönelik sald覺r覺lar, BM art覺 ve NPT'nin yan覺 s覺ra Cenevre Sözlemeleri ve Birinci Ek Protokolü'ne yönelik bir sald覺r覺d覺r." dedi.
Khalil, "UAEA ve BM organlar覺 bu sald覺r覺lar覺 k覺namazsa, uluslararas覺 hukukun üstünlüünün erozyonuna, 襤kinci Dünya Sava覺 sonras覺 çok tarafl覺 düzenin çöküüne ve uluslararas覺 bar覺 ve güvenlie yönelik nükleer tehditler dahil tehditlerin yay覺lmas覺na katk覺da bulunacaklar." uyar覺s覺nda bulundu.
Diplomasi nükleer t覺rmanmay覺 önlemek için kritik
BM'nin üç ana hedefinin bar覺 ve güvenlik, insan haklar覺 ve sürdürülebilir kalk覺nma olduunu hat覺rlatan Khalil, "BM bu duruma anlaml覺 ve bar覺ç覺l yan覺t veremezse, yaananlar her üçünü de baltalayacak." dedi.
Khalil, nükleer t覺rmanma dahil daha fazla gerginlii önlemek ve sivil nüfus ile çevreyi tehlikeli radyasyona maruz b覺rakacak nükleer tesislere daha fazla zarar vermekten kaç覺nmak için anlaml覺 bir atekes salamas覺 gerektiini vurgulad覺.
Diplomatik müzakereler yoluyla elde edilecek bir uzlaman覺n atekesin 襤娶硃紳 ve 襤莽娶硃勳梭'deki siviller için gerekli olduunu dile getiren Khalil, bunun ABD'nin askeri üslerinin bulunduu Arap ülkelerini de koruyaca覺n覺 belirtti.
Türkiye ve dier ülkelerin müzakerelerin yenilenmesindeki rolü
Bat覺 ülkeleriyle 襤娶硃紳 aras覺nda müzakerelerin yeniden canland覺r覺lmas覺na deinen Khalil, "Türkiye dahil tüm devletlerin ve BM Genel Sekreteri dahil dünya liderlerinin, taraflar覺 müzakere masas覺na dönmeye tevik etmek için iyi niyetlerini kullanmalar覺 gerekiyor." dedi.
ABD ve 襤娶硃紳 aras覺nda 2015'te baar覺l覺 bir anlama yap覺ld覺覺n覺 ve bunun tekrar yap覺labileceini kaydeden Khalil, bu anlaman覺n "襤莽娶硃勳梭 ve ABD'nin 襤娶硃紳'a ve nükleer tesislerine yönelik daha fazla sald覺r覺da bulunmamas覺 ve 襤娶硃紳'覺n meru savunma hakk覺na halel gelmeyecek ekilde ABD askeri personeli ve varl覺klar覺na kar覺 daha fazla misilleme yapmaktan kaç覺nmas覺, 襤娶硃紳'覺n uranyumu uluslararas覺 alanda kabul edilen seviyelere kadar zenginletirme hakk覺n覺n güvence alt覺na al覺nmas覺 ve nükleer program覺n覺n bar覺ç覺l doas覺na dair güven aç覺klar覺n覺n kapat覺ld覺覺" koullar覺nda salamas覺 gerektiini ifade etti.
Khalil, herhangi bir UAEA üyesi devletten bar覺ç覺l amaçlarla nükleer enerji ve teknoloji gelitirme konusundaki hakk覺n inkar edilmesinin, o ülkenin halk覺n覺n sal覺k ve refah覺n覺 salama f覺rsat覺ndan mahrum b覺rakaca覺n覺 ve böylece sürdürülebilir kalk覺nma hedeflerinin baar覺lmas覺n覺 engelleyeceini vurgulad覺.
Bar覺 için Birlik Karar覺
Passblue adl覺 haber sitesinde konuyla ilgili makalesine at覺fta bulunan Khalil yaz覺s覺nda, ABD'nin olas覺 veto yetkisini kullanmas覺 durumunda BM Genel Kurulu'nun "Bar覺 襤çin Birlik" karar覺 kapsam覺nda acil oturumda toplanarak üye devletlerin ABD ve 襤莽娶硃勳梭'e kar覺 diplomatik ve ekonomik yapt覺r覺m uygulama gibi kolektif tedbirler alabileceini ifade etti.
BM üye devletlerinin bu hukuki seçenekleri kullanmak için siyasi irade ve ahlaki kararl覺l覺k gösterip göstermeyeceinin belirsiz olduunu kaydeden Khalil, "Eer bu kararl覺l覺覺 göstermezlerse, (Binyamin) Netanyahu ve imdi (Donald) Trump'覺n sald覺rganl覺klar覺na etkili bir ekilde teslim olmu olacaklar, hukuk devletini 襤莽娶硃勳梭 ve ABD'nin 襤kinci Dünya Sava覺 sonras覺 düzene sald覺r覺s覺n覺n bir baka kurban覺 haline getirecekler ve muhtemelen bölgesel ve uluslararas覺 bar覺 ve güvenlik için daha büyük tehditlere yol açacaklar. Buna üçüncü dünya sava覺 olas覺l覺覺 da dahil." uyar覺s覺nda bulundu.
Anadolu Ajans覺 web sitesinde, AA Haber Ak覺 Sistemi (HAS) 羹zerinden abonelere sunulan haberler, 繹zetlenerek yay覺mlanmaktad覺r. Abonelik i癟in l羹tfen iletiime ge癟iniz.
