365bet体育在线世界杯

陌klim de臒i艧ikli臒inin neden oldu臒u a艧谋r谋 hava olaylar谋n谋n Akdeniz ülkelerindeki tar谋msal üretimi dü艧ürmesi, g谋da fiyatlar谋n谋 art谋rarak dünyan谋n en sa臒l谋kl谋 beslenme biçimine sahip bölgenin ya艧am tarz谋n谋 ve beslenme 艧eklini tehdit ediyor.

U.S. News & World Report dergisi taraf谋ndan üst üste 7 y谋l boyunca en sa臒l谋kl谋 diyet seçilen Akdeniz diyeti, 2010 y谋l谋nda Birle艧mi艧 Milletler E臒itim, Bilim ve Kültür Örgütünün (UNESCO) Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne girdi.

Ancak Akdeniz bölgesinin iklim krizi kar艧谋s谋nda en hassas bölgelerden biri olmas谋 Akdeniz diyetinin bile艧enleri üzerinde bask谋 unsuru olu艧turuyor.

Birle艧mi艧 Milletler Çevre Örgütüne (UNEP) göre Akdeniz bölgesi dünya ortalamas谋ndan yüzde 20 daha h谋zl谋 谋s谋n谋yor. Bölgenin su ihtiyac谋n谋n 2050'de en az iki kat谋na ç谋kaca臒谋, 2100 y谋l谋na kadar 1,8 ila 3,5 derece aras谋nda s谋cakl谋k art谋艧谋 ya艧anaca臒谋, 2 derecelik bir art谋艧ta ya臒谋艧lar谋n yüzde 10-15 oran谋nda dü艧ece臒i öngörülüyor.

Bu durum Akdeniz diyeti piramidinin her basama臒谋n谋 farkl谋 yönlerden etkiliyor.

Fiziksel aktivite için d谋艧ar谋da geçirilen gün say谋s谋 dü艧üyor

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) akademisyenlerinin yapt谋臒谋 ara艧t谋rmaya göre Akdeniz ülkelerinde d谋艧ar谋da geçirilecek gün say谋s谋 dü艧üyor.

Çal谋艧maya göre 2100 y谋l谋na gelindi臒inde Portekiz'de iklim de臒i艧ikli臒inin 艧iddetlendi臒i kötü senaryoda d谋艧ar谋da geçirilecek gün say谋s谋nda 33, iyi senaryoda 7 gün kay谋p ya艧an谋rken Yunanistan’da kötü senaryoda 30, iyi senaryoda ise 24 gün dü艧ü艧 öngörülüyor.

陌spanya’da kötü senaryoda 13, iyi senaryoda 3 gün, Fas'ta kötü senaryoda 37, iyi senaryoda 17 gün, H谋rvatistan’da kötü senaryoda 22, iyi senaryoda ise 3 gün dü艧ü艧 olaca臒谋 tahmin ediliyor. 陌talya’da kötü senaryoda 7 gün dü艧ü艧 beklenirken iyi senaryoda 艧imdiye göre bir de臒i艧im ya艧anmayaca臒谋 dü艧ünülüyor.

陌klim krizinin g谋daya etkisi

陌talya Padova Üniversitesi akademisyenleri taraf谋ndan yap谋lan "陌klim de臒i艧ikli臒inin 陌talya’daki Akdeniz diyetine etkileri" adl谋 çal谋艧maya göre iklim de臒i艧ikli臒inin bölgede kurakl谋k ve erozyona yol açaca臒谋 ve bunun sonucunda, Akdeniz havzas谋nda tar谋msal sulama ihtiyac谋n谋n yüzde 4 ila yüzde 18 artaca臒谋 tahmin ediliyor.

Bölgedeki su k谋tl谋臒谋n谋n yüzde 28 ila yüzde 48 artaca臒谋, küresel 谋s谋nman谋n 艧iddetlenmesiyle birlikte nehir ak谋艧lar谋n谋 etkileyen hidrolik kurakl谋klar谋n daha s谋k ya艧anaca臒谋, özellikle küresel 谋s谋nman谋n 3 dereceye ula艧mas谋 halinde Akdeniz'deki baz谋 bölgelerdeki kurakl谋臒谋n 2 kat谋na ç谋kabilece臒i öngörülüyor.

Ara艧t谋rmaya göre son y谋llardaki a艧谋r谋 hava olaylar谋, özellikle de 2022'deki ko艧ullar, zeytinya臒谋 üretimine ciddi zararlar verdi. Normalden daha s谋cak geçen uzun bahar dönemi, çiçeklenme, tozla艧ma ve meyve olu艧umunu olumsuz etkiledi. Pek çok bölgede, a艧谋r谋 güne艧 谋艧谋臒谋 ve Sahra Çölü'nden gelen Siroko rüzgar谋 nedeniyle baz谋 çiçekler yand谋 ya da zarar gördü.

Bunun sonucunda zeytinya臒谋 üretiminde ciddi azal谋艧 kaydedildi. Avrupa genelinde üretim yüzde 39 dü艧erken en büyük üretici ülkeler olan 陌talya'da yüzde 54, 陌spanya'da yüzde 27 kay谋p ya艧and谋. Fransa'da kay谋p yüzde 38, Portekiz'de ise yüzde 39 olarak kay谋tlara geçti.

Tah谋l üretimi iklim krizinden etkilendi

Akdeniz'deki tah谋l üretimi de iklim krizinden etkilenirken 2022'de m谋s谋r üretimi Fransa'da yüzde 30, 陌spanya'da yüzde 20 ve 陌talya'da yüzde 23 azald谋.

陌talya’da sert bu臒day üretimi yüzde 9, 陌spanya'da yumu艧ak bu臒day üretimi yüzde 28 dü艧tü.

2023'te 陌spanya'da elma üretimi yüzde 15, 艧eftali yüzde 26, domates yüzde 9, Portekiz'de elma üretimi yüzde 20, 艧eftali yüzde 26, 陌talya’da portakal üretimi yüzde 19, Yunanistan'da elma üretimi yüzde 32, domates yüzde 20 kayba u臒rad谋.

Deniz ya艧am谋, kirlilik ve istila tehlikesi alt谋nda

Avrupa Parlamentosu’nun 2024 y谋l谋 verilerine göre, Akdeniz'deki deniz habitat谋n谋n yüzde 30’dan fazlas谋 kara ve deniz kaynakl谋 kirlilik, iklim de臒i艧ikli臒i, istilac谋 türler ve a艧谋r谋 avlanma gibi çok say谋da tehditle mücadele ediyor.

Türlerin yüzde 21'i "hassas", yüzde 11'i ise "tehlike alt谋nda" kategorilerinde listelenmi艧 durumda.

Birçok bal谋k türüne ev sahipli臒i yapan deniz çay谋r谋 habitatlar谋 h谋zla azal谋rken bu habitatlar谋n kayb谋n谋n, ekosistemler ve bölgesel bal谋kç谋l谋klar üzerinde olumsuz etkilere neden olmas谋 bekleniyor.

1950-2011 aras谋nda, Akdeniz, deniz memelileri de dahil olmak üzere en üst düzey avc谋 türlerinin yakla艧谋k yüzde 40'谋n谋, bal谋k türlerinin yüzde 34'ünü kaybetti. Yüzy谋l谋n sonuna kadar 30'dan fazla endemik türün neslinin tükenebilece臒i öngörülüyor.

"Temelinde fiziksel aktivite ve sosyalle艧me var"

Akdeniz diyetinin özellikleri ve insan sa臒l谋臒谋 aç谋s谋ndan önemi hakk谋nda AA muhabirinin sorular谋n谋 yan谋tlayan Sa臒l谋k Bilimleri Üniversitesi 艦i艧li Hamidiye Etfal E臒itim ve Ara艧t谋rma Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Klini臒i E臒itim Sorumlusu Prof. Dr. Yüksel Altunta艧, fiziksel aktivite ve sosyalle艧menin, bu diyet türünün temeli oldu臒unu söyledi.

Altunta艧, "Akdeniz ülkeleri güne艧li ülkeler. Buralarda güne艧in de insanlar üzerinde çok olumlu etkileri var. Hareketi de egzersizi de motive eder. Toplu olarak, sohbet ederek yemek yemek ise çi臒neme fonksiyonlar谋nda yava艧lama sa臒layarak hem sindirim üzerinde hem de kilo alma üzerinde olumlu etkiler olu艧turur." dedi.

Diyet program谋nda tam tah谋l ürünlerinin, sebze ve meyvenin, zeytinya臒谋n谋n, bal谋臒谋n, ve baklagillerin önemli yer tuttu臒unu belirten Altunta艧, Akdeniz diyetinin kanser, diyabet, kalp damar hastal谋klar谋, inme, Parkinson ve demans hastal谋klar谋na kar艧谋 önleyici etkileri bulundu臒unu vurgulad谋.

Zeytinya臒谋 ve bal谋臒谋n Akdeniz diyetindeki öneminden bahseden Altunta艧, "Zeytinya臒谋n谋n yerini hiçbir 艧ey tutamaz. Zeytinya臒谋n谋 zeytinya臒谋 yapan içindeki polifenoller. 顿颈臒别谤 ya臒lar da önemli fakat bu özelliklerin hiçbir ya臒da olmas谋 mümkün de臒il. Bal谋臒谋n tok tutma etkisi nedeniyle bu diyette önemli bir yeri var. Ancak Akdeniz'deki mikroplastik ve a臒谋r metaller sonucu bal谋k yarardan çok zarar getirebilir." diye konu艧tu.

"Bazen meyve, sebzeler etten daha pahal谋 oluyor"

陌talyan’谋n güneyindeki Sardinya bölgesinde ya艧ayan G谋da Antropolo臒u Alessandra Guigoni, ya艧ad谋臒谋 bölgede insanlar谋n uzun yürüyü艧ler yapmay谋 ve birlikte vakit geçirmeyi sevdi臒ini, bu aktivitelerin yap谋labilmesi için ise hava ko艧ullar谋n谋n önemli bir faktör oldu臒unu anlatt谋.

Guigoni, "Ancak bildi臒iniz gibi iklim de臒i艧iyor, yaz aylar谋 çok s谋cak oluyor. Onun yerine May谋s ve Eylül aylar谋, d谋艧ar谋daki aktiviteler için daha uygun hale geldi." ifadelerini kulland谋.

Baklagillerin beslenme kültürlerinde önemli bir yeri oldu臒unu aktaran Guigoni, en çok tükettikleri ürünleri enginar, domates, narenciye ve nar 艧eklinde s谋ralad谋.

De臒i艧en iklimin bölgedeki al谋艧kanl谋klar谋 da zorunlu olarak de臒i艧tirdi臒ini belirten Guigoni, 艧unlar谋 söyledi:

"陌klim de臒i艧ikli臒i nedeniyle bir gerileme olsa da tar谋m 陌talya'da hala önemli ancak ürünler çok pahal谋ya mal oluyor. Bazen sebze ve meyveler etten daha pahal谋 olabiliyor. Örne臒in taze incir. Geçen yaz pazarlarda, bir tane incir 1 Euro'ydu. Marketten de臒il yerel üreticiden almak istesek bu sefer araçla 40 dakikal谋k yol gitmemiz gerekecek. Bu sebeplerden dolay谋 bazen insanlar daha az meyve veya sebze tüketiyor. Dahas谋 zeytin her geçen gün giderek daha da pahal谋la艧谋yor. 陌klim de臒i艧ikli臒inin bunda etkisi olabilir çünkü son iki y谋lda üretim çok dü艧üktü. Bu sebeple insanlar ba艧ka ya臒lara yöneliyor."

Sulanmas谋 gereken ürünler hassas bir süreçten geçiyor

陌talya Padova Üniversitesi Arazi, Çevre, Tar谋m ve Ormanc谋l谋k Fakültesi Tar谋msal Sulama Yönetimi Bölümü Ö臒retim Üyesi Prof. Dr. Paolo Tarolli, Akdeniz bölgesinde son dönemlerde küresel 谋s谋nma sonucu su stresinde art谋艧 ya艧and谋臒谋n谋, tar谋m faaliyetlerinin artan s谋cakl谋klardan mevsimsel kaymalardan etkilendi臒ini bildirdi.

Sulama gerektiren ürünler ve zeytinin durumdan en çok etkilenen tar谋m ürünleri oldu臒una de臒inen Tarolli, "Özelikle 陌spanya, 陌talya, Yunanistan ve muhtemelen Türkiye’de zeytin yeti艧tirmek giderek zorla艧谋yor. Öte yandan bu beslenmemiz için çok önemli bir ürün ve bunu kaybedemeyiz." dedi.

S谋cak hava dalgalar谋n谋n bölgede ciddi bir problem oldu臒unun ve özellikle yaz aylar谋nda sulanmas谋 gereken tar谋m ürünlerinin hassas bir süreçten geçti臒inin alt谋n谋 çizen Tarolli, dü艧en üretimin fiyatlar谋 art谋rd谋臒谋na dikkati çekti.

Artan fiyatlar谋n gelecekte insanlar谋 iyi yemek yiyebilmek için daha büyük bütçeler ay谋rmaya zorlayabilece臒i de臒erlendirmesinde bulunan Tarolli, sözlerini 艧öyle tamamlad谋:

"Fiyatlar artmaya devam ederse sa臒l谋kl谋 yemek yiyebilmek için ba艧ka 艧eylerden feragat etmemiz gerekebilir. Çünkü 陌talya’da bizim için iyi yemek çok önemli, kültürümüzün, köklerimizin bir parças谋. Çözüm için sadece tek bir ülke de臒il tüm ülkelerin birlikte çal谋艧mas谋 gerek. Bilimi, karar vericileri ve di臒er payda艧lar谋 bir araya getirmeliyiz. Bu kolay de臒il ama geleneksel bilgileri, yapay zeka, uydular ve çe艧itli teknolojilerle birle艧tirerek henüz bu de臒i艧imler olurken denemeliyiz."