365bet体育在线世界杯

ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer 陌daresi (NOAA) verilerine göre, 2024'ün ilk 10 ay谋nda küresel ortalama deniz yüzey suyu s谋cakl谋臒谋, uzun y谋llar ortalamas谋n谋n 0,99 derece üzerinde seyrederken bu aral谋k, deniz yüzey suyunun en s谋cak oldu臒u ocak-ekim dönemi olarak kay谋tlara geçti.

Deniz yüzey suyundaki s谋cakl谋k art谋艧lar谋, bilim insanlar谋n谋n iklim de臒i艧ikli臒i etkisiyle deniz suyu s谋cakl谋klar谋nda normalin üzerinde ya da alt谋nda k谋sa süreli de臒i艧imler 艧eklinde tan谋mlad谋臒谋 "deniz 谋s谋 dalgalar谋"n谋n olu艧umunu daha s谋k ve 艧iddetli hale getiriyor.

AA muhabirinin sorular谋n谋 yan谋tlayan Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Deniz Bilimleri Ana Bilim Dal谋 Ba艧kan谋 Prof. Dr. 艦ükrü Turan Be艧iktepe, iklim de臒i艧ikli臒i nedeniyle deniz suyu s谋cakl谋klar谋nda düzenli bir art谋艧 gözlemlendi臒ini, bunun d谋艧谋nda özellikle yaz aylar谋nda denizlerdeki ani s谋cakl谋k de臒i艧imlerinin de deniz ekosistemlerini ciddi 艧ekilde tehdit edebilece臒ini belirtti.

陌klim de臒i艧ikli臒inin etkisiyle dünya genelinde hem atmosferde hem de denizlerde s谋cakl谋klar谋n düzenli art谋艧 e臒ilimi gösterdi臒ini anlatan Be艧iktepe, deniz suyu s谋cakl谋klar谋n谋n y谋ll谋k ortalamada Ege Denizi'nde 0,05, Marmara Denizi'nde 0,064, Karadeniz'de 0,06, Akdeniz’in genelinde ise 0,04 derece artt谋臒谋n谋 bildirdi.

Is谋nman谋n ba艧ka bir etkisinin de "deniz 谋s谋 dalgalar谋" oldu臒una dikkati çeken Be艧iktepe, "陌klim de臒i艧ikli臒inin etkisiyle 'deniz 谋s谋 dalgalar谋' olu艧maya ba艧lad谋 ki bu, deniz suyu s谋cakl谋臒谋n谋n mevsimsel ortalaman谋n yüzde 10’unu a艧arak en az 4-5 gün boyunca yüksek seyretmesi ya da yine yüzde 10 daha dü艧ük seyretmesi durumudur. 陌lk olarak 2009'da yay谋mlanan bir çal谋艧mada, Akdeniz'de deniz suyu s谋cakl谋臒谋n谋n belirli bir süre için anormal yükselmesi 艧eklinde kay谋tlara geçti." dedi.

"Süper deniz 谋s谋 dalgalar谋 kavram谋 literatüre girdi"

Deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n 谋s谋 ak谋艧lar谋n谋 güçlü bir 艧ekilde art谋raca臒谋 ve son y谋llarda Akdeniz'de görülen ve "Medicanes" ad谋 verilen tropikal kas谋rgalara benzer atmosferik dü艧ük bas谋nç sistemlerinin yo臒unla艧aca臒谋 öngörüsünü payla艧an Be艧iktepe, yo臒un ve kal谋c谋 deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n atmosferik siklonlar谋n özelliklerini, yo臒unluk, rota ve karaya ç谋k谋艧 konumlar谋n谋 önemli ölçüde etkiledi臒ine dikkati çekti.

Be艧iktepe, "Yo臒un ve kal谋c谋 deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n duyarl谋 ve gizli 谋s谋 ak谋艧lar谋n谋n toplam谋n谋 yakla艧谋k yüzde 50, rüzgar h谋z谋n谋 yüzde 15 ve ya臒谋艧 seviyesini yüzde 44 art谋rabilece臒i gösteriliyor. Bunun özellikle de臒i艧en bir iklim ba臒lam谋nda derin sosyoekonomik etkilerinin olabilece臒i a艧ikard谋r." ifadelerini kulland谋.

El Nino ve Kuzey Atlantik sal谋n谋m谋 gibi küresel atmosfer olaylar谋n谋n, deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n ba艧lamas谋nda büyük rol oynad谋臒谋na i艧aret eden Be艧iktepe, sözlerini 艧öyle sürdürdü:

"陌klim de臒i艧ikli臒i ile birlikte bu tür ekstrem olaylar谋n s谋kl谋臒谋 ve 艧iddeti art谋yor. Denizlerin fiziksel özellikleri, bu olaylar谋n süresi ve 艧iddetini kontrol ediyor. Denizden atmosfere olan geri besleme nedeniyle, denizlerdeki ani s谋cakl谋k art谋艧lar谋n谋n atmosfer olaylar谋n谋 etkilemesi kaç谋n谋lmaz. Hava tahmin modellerinin deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋 dikkate almas谋, tahminlerin do臒rulu臒u aç谋s谋ndan gerekiyor. Meteoroloji istasyonlar谋n谋n hepsi karada bulunuyor, denizler çok az takip ediliyor. Deniz-atmosfer ili艧kisinin daha iyi uyguland谋臒谋 atmosfer modelleri, iklim de臒i艧ikli臒i etkisiyle öngörülmesi zorla艧an meteorolojik tahminleri daha tutarl谋 hale getirebilir."

Be艧iktepe, atmosfer s谋cakl谋臒谋ndaki yükselme e臒ilimiyle paralellik gösteren deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n s谋kl谋臒谋n谋n ve 艧iddetinin 2009'dan bu yana 3 kat artt谋臒谋n谋 ve "süper deniz 谋s谋 dalgalar谋" kavram谋n谋n literatüre girdi臒ini kaydetti.

Deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n uzun süreli etkilerinin y谋k谋c谋 olabilece臒i uyar谋s谋nda bulunan Be艧iktepe, "2020 y谋l谋nda Karadeniz’de 120 gün, 2019'da Marmara’da 90 gün ve 2021'de Ege'de 68 gün süren deniz 谋s谋 dalgalar谋 gözlemlendi. Bu durum, Marmara Denizi gibi hassas ekosistemlerde müsilaj gibi sorunlar谋 tetikleyebilir. Marmara Denizi'nde ortalama s谋cakl谋臒谋n 2-3 derece üzerine ç谋kan haftal谋k, ayl谋k 谋s谋nmalar, deniz 谋s谋 dalgas谋 olarak tan谋mlanabilir. Uzun süren bu olaylar, özellikle Marmara gibi hassas ekosistemlerde büyük hasara neden oluyor. Marmara ve Karadeniz gibi tabakal谋 denizlerde 谋s谋 dalgalar谋 daha uzun sürebiliyor. Yüksek deniz suyu s谋cakl谋klar谋, müsilaj olu艧umunu tetikleyen faktörlerden biri olabilir. Bizim ara艧t谋rmalar谋m谋z da bu ba臒lamda s谋cakl谋k art谋艧谋n谋n müsilaj üzerindeki etkilerini anlamaya yönelik." diye konu艧tu.

Atmosferik olaylar ve ya臒谋艧 rejimine etkisi

Deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n en yo臒un ve 艧iddetli ya艧and谋臒谋 dönemlerin 2019 ve 2023 y谋llar谋 oldu臒u bilgisini veren Be艧iktepe, 艧unlar谋 söyledi:

"陌klim de臒i艧ikli臒inin s谋cak noktas谋 olan Akdeniz, özellikle son 10 y谋lda yo臒un deniz 谋s谋 dalgalar谋na maruz kald谋 ve model projeksiyonlar谋, küresel 谋s谋nma nedeniyle bunun Akdeniz'de daha uzun süreli ve daha yo臒un olaca臒谋n谋 öngörüyor. Bu durum Türkiye'deki ya臒谋艧 rejimlerinde dengesizliklere yol açarak bölgelerin fiziki yap谋lar谋ndan dolay谋 Karadeniz'de a艧谋r谋 ya臒谋艧, Akdeniz'de ise kurakl谋k gibi olaylar谋n 艧iddetini art谋racakt谋r. Bulunduklar谋 bölgedeki atmosfer s谋cakl谋臒谋n谋 art谋ran deniz 谋s谋 dalgalar谋, daha yüksek deniz suyu s谋cakl谋klar谋na, f谋rt谋nalar ve kas谋rgalar gibi a艧谋r谋 hava olaylar谋na neden olabilir ve su döngüsünü bozabilir; karada sel, kurakl谋k ve orman yang谋n谋 olas谋l谋臒谋n谋 art谋rabilir."

Deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n denizdeki ekonomik türleri de olumsuz etkiledi臒ini ve y谋ll谋k yakla艧谋k 3 milyar dolar kayba neden oldu臒unu kaydeden Be艧iktepe, "Midye ve bal谋k çiftliklerinde ani s谋cakl谋k yükselmesiyle toplu ölümler görülebilir. Özellikle Karadeniz'de yeti艧tirilen somon gibi so臒uk su türleri, 3-4 derecelik uzun süreli s谋cakl谋klara maruz kald谋klar谋nda ciddi ekonomik kay谋plar ya艧anabiliyor." bilgisini payla艧t谋.

Akdeniz'deki so臒uk su mercanlar谋n谋n 谋s谋 dalgalar谋ndan büyük zarar gördü臒ünün ve deniz taban谋nda ya艧ayan tüm canl谋lar谋n, t谋pk谋 mercanlar gibi yüksek s谋cakl谋klar nedeniyle ölüme kadar uzanan ciddi bir tehdit alt谋nda bulundu臒unun alt谋n谋 çizen Be艧iktepe, sözlerini 艧öyle tamamlad谋:

"Deniz 谋s谋 dalgalar谋n谋n ülkemiz denizleri üzerine etkilerini anlamak için ara艧t谋rma kapasitesi, yeterli gözlem sistemleri olu艧turmak ve önlem almak için yeni tahmin sistemleri kurmak gerekiyor. Bilim insanlar谋, politika yap谋c谋lar, yerel yönetim organlar谋, özel sektör ve sivil toplum gibi çok çe艧itli payda艧lar, deniz 谋s谋 dalgalar谋yla ilgili fark谋ndal谋k olu艧turarak, etkilerini azaltarak uyum stratejileri geli艧tirilebilir."